Bhagavad Gita Chapter 1 Verse 11-19

 अध्याय १ श्लोक ११

Chapter 1 Verse 11

अयनेषु च सर्वषु यथाभागमवस्थिता: |

भीष्ममेवाभिरक्षन्तु भवन्तः सर्व एव हि ॥११॥

शब्दार्थ:

अयनेष = व्युहरचनेतील नेमक्या स्थानावर [रणनीति के सटीक स्थान पर] (in the strategic points)

सर्वेषु = सगळ्यात [ सभी में] (in all)

यथाभागमवस्थिताः (यथा+भागम्  +अवस्थिताः) = यथा म्हणजे जे [जो], भागम् म्हणजे विभागणी [विभाजन] (Division), अवस्थिताः म्हणजे स्थितीत [स्थिति में ](position)

भीष्ममेवाभिरक्षन्तु(भीष्मम् + एव+अभिरक्षन्तु ) = भीष्म ( Bhishma), एव म्हणजे "ही" in hindi, अभिरक्षन्तु म्हणजे रक्षा (protection)

भवन्तः = तुम्ही [आप ] (You)

सर्व = सगळे [ सब ] ( All)

एव हि= ही (in hindi)

श्लोकार्थ: आता आपण सर्वांनी सैन्य व्युहरचनेतील नेमक्या स्थानावर उभे राहुन सेनापती भिष्मांना सहकार्य करून त्यांचे संरक्षण केले पाहीजे . ॥११॥

Therefore, do ye all, stationed in your respective positions in the several divisions of army, protect Bhishma alone.

अध्याय १ श्लोक १२

Chapter 1 Verse 12

तस्य संजनयन्हर्ष कुरुवृध्द: पितामह: |

सिंहनादं विनद्योच्चै शंखं दध्मौ प्रतापवान् ॥ १२ ॥

शब्दार्थ:

तस्य = त्याच्या [ उसके ] (his)

संजनयन्हर्ष(सजनयन्+हर्षम्) = सजनयन् म्हणजे उत्पन्न होन, हर्षम म्हणजे आनंद [ खुशी ] (Happiness)

कुरुवृध्द: = कुरूवंशातील वयोवृद्ध [ कुरूवंश मे वृद्ध ]

पितामह: = पितामह भिष्म

सिंहनादं = सिंह सारखा [ सिंह जैसा ] (like a lion)

विनद्योच्चै(विनद्य+ = विनद्य म्हणजे आवाज करताना [ आवाज करते हुए ] (having sounded), उच्चैः म्हणजे जोरात [ जोर से ] ( loudly)

शंखं = shell

दध्मौ = वाजविला [फूँकना] (blowing)

प्रतापवान् = भव्य [ बडे प्रतापी ] (majestic)

श्लोकार्थ: नंतर कुरूवंशातील वयोवृध्द महापराक्रमी भीष्मांची मोठ्याने सिंहनाद करून शंख वाजविला त्यामुळे दुर्योधन आनंदित झाला .

Then the eldest of the Kauravas, grandsire Bhishma, blew his conch like a roaring lion due to this Duryodhan became happy. 

अध्याय १ श्लोक १३

Chapter 1 Verse 13

ततः शंखाश्च भेर्यश्च पणवानकगोमुखा: |

सहसैवाभ्यहन्यन्त स शब्दस्तुमुलोऽभवत्॥१३॥

शब्दार्थ:

ततः = त्यानंतर [ फिर] (Thereafter)

शंखाश्च = (shell)

भेर्यश्च = भेरी (kettle drum)

पणवानकगोमुखा: (पणव+आनक+गोमुख) = पणव – Means a kind of a drum

आनक –  Again a kind of percussion instrument like मृदंग.

गोमुख – A kind of a horn that is blown for creating a sound.

सहसैवाभ्यहन्यन्त (सहसा+एव+अभ्यहन्यन्त) = सहसा म्हणजे अचानक [अचानक से] (suddenly), एव म्हणजे "ही" in hindi, अभ्यहन्यन्त म्हणजे वाजविले [बज उठे ]

स = ते [ वह]

शब्दस्तुमुलोऽभवत् (शब्द:+तुमुल:+अभवत् ) = शब्द: म्हणजे आवज [शोर ] (sound) तुमुल: म्हणजे अत्यंत भयंकर (tumultuous) अभवत् म्हणजे होता [था ] (was)

श्लोकार्थ: त्यानंतर शंख, ढोल, बिगुल, तुताऱ्या, नगारे आणि रणशिंगे एकदम वाजु लागली आणि त्याचा एकत्रित आवाज अत्यंत भयंकर होता .

Then (following Bhishma), conches and kettle-drums, tabors, drums and cow-horns blared forth quite suddenly (from the side of the Kauravas) and the sound was tremendous. 

अध्याय १ श्लोक १४

Chapter 1 Verse 14

ततः श्वेतैर्हयैर्युक्ते महति स्यन्दने स्थितौ |

माधव: पांडवश्चैव दिव्यौ शंखौ प्रदध्मतु: ॥१४॥

शब्दर्थ:

ततः = त्यानंतर [ फिर] (Thereafter)

श्वेतैर्हयैर्युक्ते (श्वेतैः+हयैः+युक्ते ) = श्वेतैः म्हणजे पांढरा[ सफेद ] (White), हयैः म्हणजे घोडा (horse), युक्ते म्हणजे "युक्त" in hindi

महति = महान (Great)

स्यन्दने = रथामध्ये [रथमें] (in chariot)

स्थितौ = बसलेल्या [ बैठे हुए ] (sitting in)

माधव: = श्रीकृष्ण (shri Krishna)

पांडवश्चैव = पांडुपुत्र अर्जुन (Arjun)

दिव्यौ = दिव्य (divine)

शंखौ = शंख (shell)

प्रदध्मतु: = वाजविले [बजाये ] (blowed )

श्लोकार्थ: दुसऱ्या बाजुला शुभ्र घोड्यांनी ओढणाऱ्या महान रथामध्ये बसलेल्या भगवान श्रीकृष्ण आणि अर्जुन यांनी आपापले दिव्य शंख वाजवले .

On the other side, sitting in the chariot having white horses, Krishna and Arjuna blowed their conches.

अध्याय १ श्लोक १५

Chapter 1 Verse 15

पाञ्चजन्यं हृषिकेशो देवदत्तं धनंजय: |

पौण्ड्रं दध्मौ महाशंखं भीमकर्मा वृकोदर: ॥१५॥

शब्दार्थ:

पाञ्चजन्यं = कृष्ण देवाच्या शंखाच नाव [ कृष्ण भगवान के शंख का नाम ] (name of krishna's shell, Panchjanya)

हृषिकेशो = श्रीकृष्ण (shri Krishna]

देवदत्तं = अर्जुनच्या शंखाचे नाव [ अर्जुन के शंख का नाम ](Name of Arjun's shell)

धनंजय: = अर्जुन (Arjun)

पौण्ड्रं = भीमच्या शंखाचे नाव [ भीम के शंख का नाम ] (Name of Bhim's shell)

दध्मौ = वाजविला [बजाया]  (to blow)

महाशंखं = महाशंख ( Great (shell of Bhim))

भीमकर्मा = पराक्रमी कामे [ महान काम ] (Mighty deeds)

वृकोदर: = भीमसेन ( Bhim)

श्लोकार्थ: भगवान श्रीकृष्णानी पांचजन्य शंख वाजविला, अर्जुनाने त्याचा देवदत्त शंख वाजविला, अचाट शक्तिची कामे करणाऱ्या भीमाने पौण्ड्र नावाचा शंख वाजविला.

Lord Krishna blew his conch named "Panchjanya", Arjuna blew his conch named "Devadatta", thedoer of terrible deeds, blew his conch named "Paundra"

अध्याय १ श्लोक १६

Chapter 1 Verse 16

अनन्तविजयं राजा कुंतीपुत्रो युधिष्ठिर: I

नकुल: सहदेवश्च सुघोषमणिपुष्पकौ ॥१६॥

शब्दार्थ:

अनन्तविजयं = युधिष्ठिरच्या शंखाच नाव [युधिष्ठिर के शंख का नाम (Name of Shankh of Yudhishthira)

राजा = (king)

कुंतीपुत्रो = कुंतीचा पुत्र [कुंतीका पुत्र ] (Kunti's Son)

युधिष्ठिर: = युधिष्ठिर (Yudhishtira)

नकुल: = (Nakul)

सहदेवश्च = (Sahadev)

सुघोषमणिपुष्पकौ (सुघोष+मणिपुष्पकौ) = सुघोष म्हणजे नाकुलचा शंख[नकुल का शंख], मणिपुष्पकौ म्हणजे सहदेवचा शंख[सहदेव का शंख](Sughosh and manipushpakau, Name of shells of Nakul and Sahadev)

श्लोकार्थ: कुंतीपुत्र राजा युधिष्ठीराने आपला अनंत विजय नावाचा शंख वाजविला त्यानंतर नकुल आणि सहदेव यांनी अनुक्रमे सुघोष आणि मनीपुष्प नावांचे शंख वाजविले.

Yudhisthira, the son of Kunti, blew the “Anantavijaya” and Sahadeva and Nakula blew the “Manipushpaka” and “Sughosha” conches.

अध्याय १ श्लोक १७

Chapter 1 Verse 17

काश्यश्च परमेष्वासः शिखंडी च महारथ: |

धृष्टद्युम्नो विराटश्च सात्यकिश्चा अपराजित: ॥१७॥

शब्दार्थ:

काश्यश्च = काशीचा राजा [काशी का राजा ](King of Kashi)

परमेष्वासः = महाधनुर्धारी (Great Archer)

शिखंडी = (Shikhandi, name of warrior)

महारथ: = महारथी(Great warriors)

धृष्टद्युम्नो = (Dhrushtdhumna, name of a warrior)

विराटश्च = ( Virat, Name of the warrior)

सात्यकिश्चा = (Satyaki, name of the warrior)

अपराजित: = अपराजित (undefeated)

श्लोकार्थ: हे राजा ! महाधनुर्धारी काशीनरेश, महान योध्दा शिखंडी, धृष्टद्युम्न, विराट, अपराजित, सात्यकी यांनी आपले शंख वाजविले.

The king of Kasi, an excellent archer, Sikhandi, the mighty warriors, Dhristadyumnaand Virata and Satyaki, the unconquered, blew their conches.

अध्याय १ श्लोक १८

Chapter 1 Verse 18

द्रुपदो द्रौपदेयाश्च सर्वशः पृथिवीपते |

सौभद्रश्च महाबाहु: शंखान्दध्मु:पृथक् पृथक् ॥१८॥

शब्दार्थ:

द्रुपदो = द्रुपद(Drupad, name of a king)

द्रौपदेयाश्च = द्रौपदेय(Draupadi’s)

*Here it refers to Draupadi’s son

सर्वशः = सगळे [सब] (all)

पृथिवीपते = पृथिवीचा पती [ पृथ्वीका पती ] (Lord of the world)

*The King is addressed here

सौभद्रश्च = सुभद्रापुत्र अभिमन्यु

महाबाहु: = पराक्रमी सशस्त्र [शक्तिशाली सशस्त्र: ] (mighty armed)

पृथक् पृथक् = आपापले [ अपने अपने ] (their own)

श्लोकार्थ: द्रुपद, द्रौपदीचे पुत्र आणि सुभेद्रचा पुत्र महाबाहु व इतरांनी आपापले शंख वाजविले.

Drupada and the sons of Draupadi, O Lord of the Earth, and the son of Subhadra, the mighty armed, all blew their respective conches!

अध्याय १ श्लोक १९

Chapter 1 Verse 19

स घोंषो धार्तराष्ट्राणां हृदयानि व्यदारयत् |

नभश्च पृथिवीं चैव तुमुलो व्यनुनादयन्॥१९॥

शब्दार्थ:

स = ते [वह] (that)

घोंषो = मोठा आवाज [बड़ा शोर](big noise)

धार्तराष्ट्राणां = धृतराष्ट्रचा पुत्र[धृतराष्ट्र पुत्रों के]( Dhritirashtra’s sons)

हृदयानि = हृदयात [हृदयों को] (Heart)

व्यदारयत् = विदर्ण झाले [विदीर्ण कर दिये] (caused to be torn)

नभश्च = आकाश (sky)

पृथिवीं = पृथिवी (earth)

चैव = अजुनही [ और ही ]

तुमुलो = शोर in Hindi [noisy]

व्यनुनादयन् = गुनगुनाहट [गूंजना](caused to resound)

श्लोकार्थ: त्या विविध प्रकारच्या शंखाच्या नीनादाने आकाश व पृथ्वी दणाणुन गेले. व धृतराष्ट्रपुत्राचे हृदय विदर्ण झाले.

The tumultuous sound rent the hearts of Dhritarashtra’s son, making both heaven and Earth resound.